Naskiĝinte en Vilno sed loĝinte kiel infano en Varsovio, la polo Kohen-Cedek (1904-1991) elmigris al Palestino en la jaro 1925. Teritorio tiam sub brita administrado Palestino travivis ekde 1920 perfortajn epizodojn ligitajn al tensioj inter la araboj kaj la cionisma enmigrado kaj inter ambaŭ komunumoj kaj la britaj koloniistoj. Arabaj ribeloj sin sekvis kaj samtempe formiĝis judaj milicoj kiuj iniciatis sekvon da sangaj atencoj. La tiel nomata « granda ribelo » de araboj kulminis en la jaroj 1936-1939. En tiu kunteksto Kohen-Cedek daŭrigis sian profesian aktivecon kiel gimnazia instruisto en Jerusalemo kaj aktivulo de Palestina Esperanto-Ligo kaj reprezentanto de la internaciaj organizaĵoj en la lando .

Lia literatura kontribuo estas konata ĉefe pro tradukoj esperanten de hebreaj poemoj, sed li estas ankaŭ aŭtoro de unu el la plej raraj beletraj originaloj aperintaj dummilite. 

Tiberio estas alegoria versa poemo ilustrita kun multaj desegnoj de N.B. Ĥavkin, Simona kaj Jozef Kohen-Cedek. Ĝi rakontas amsopiran itinerion al iu sonĝvirino Izabel’, kiu vagas en la direkto de Tiberio, ban-urbo kaj kuracejo fondita de la samnoma romia imperiestro ĉe lago en Galileo. Izabel rolas kiel la metaforo de enmigranta nostalgio « el Polujo rifuĝinta », kiu kondutas sin kiel en « fea sorĉo, aŭ magio. Al patruj’ ĉu nostalgio ? ». Ironias Kohen-Cedek pri la tutmondaj monkolektoj por la rabenaj altlernejoj en « sanktlando Palestino » kies celo estas kontraŭstari penson « dense per nebulo de nescio envolvita ». Same iluzia restas monkolekto por akiro de la lando Ciono fakte « patrolanda reakiro. Nek per sango, nek per glavo, sed per rajto, nur laŭ pravo ». Same neraciajn  sentojn kaj mondvidon de la kristanoj li trafas per longaj versoj dediĉitaj al Mario, la patrino de Kristo, kiu naskiĝis en vilaĝo apud Tiberio. « Dum ekstar’ de genu-klino, ŝi fariĝis virgulino ». Kvankam for de la eŭropa tragedio la zorgo estas forta ankaŭ pro komunuma sento : « Ĉu forpasos la maljusto ? Kiam leĝ’ ekregos vera. En la mondo multsufera ? » kaj la savo povas nur efektivigi se « baldaŭ judoj je popolo gvidos ilin forta volo. Al memstaro, al libero. Sur patruja sankta tero ». Tamen por atingi tiun unuecon, la ĵus alvenintoj devus forlasi sian antaŭan nacian senton kaj tiam kiam Izabel « forlasos la pol-emon, venos ŝi Jerusalemon ». Preskaŭ neebla forgeso por nova nacieco. Tiberio estas poemo riĉa je kulturaj kaj ĉefe religiaj referencoj al judismo kaj katolikismo kaj serĉas vojon por la ĉiesa Sankta Tero post alveno de enmigrantoj. Ne plu Eŭropanoj sed tamen ankoraŭ sen nova identeco. 

Pascal Dubourg Glatigny

Fonto

Tiberio, Jerusalemo, Palestina Esperanto-Ligo, 1944.

Bibliografio

I. Schiper, Żydzi w Polsce odrodzonej, Warszawa, I, 1932:471 ; P. Thomsen, Die Palästina-Literatur, 1940-1945, Berlin-Ost, 1972:23 :Sutton 2008:218-219 ; Minnaja Silfer 2015:231.

---

---