La persona historio de Ursula Grattapaglia fascinas. Kun sia edzo Giuseppe ŝi estas konata pro sinofere mastrumi dum pli ol 40 jaroj la lernejan bienon “Bona Espero” en Brazilo. Danke al tiu solidara agado, pli ol 800 kamparanaj geknaboj, multaj el ili suferintaj malriĉon kaj aliajn turmentojn, havis la ŝancon alfabetiĝi kaj trovi novan familion, internacian, tiel ke poste ili kapablos elturniĝi solaj, atingante eĉ poziciojn de respondeco en la brazila socio. Pli ol 100 volontuloj el la tuta mondo pasigis tie plurajn monatojn en turnopunkta vivsperto por multaj el ili. Pro tio Giuseppe kaj Ursula jam multfoje estis honorigitaj.

Ekde 1957 ili loĝis kaj laboris en Torino kaj ekonomie bonfartis, kun fakaj altpagitaj laboroj (Giuseppe ĉe FIAT kaj Ursula kiel sendependa interpretisto), kiuj permesis al ili havi du apartamentojn, du aŭtomobilojn kaj perspektivon pri daŭra pliboniĝo. En tiu kadro, kial ili prenis la frenezan decidon lasi komfortan vivon en Eŭropo kaj iri loĝi en la Tria Mondo? Iliaj sociaj valoroj estis malsamaj al homoj kiuj ne konatiĝis profunde fizike kun militbataloj.

Ursula Sandkühler naskiĝis en 1933 en Berlino. Blondulino kun bluaj okuloj kaj longaj kruroj, baldaŭ ŝi estos parto de Lebensborn, la nazia organizo pri rasprotekto, kies celo estis bredado de ‘raspuraj arjoj’. Kiel ŝi klarigas en la libro Bona Espero. Idealo kaj realo (2008), lerneje oni instruis levi rekte la dekstran brakon kaj diri “Heil Hitler!”. Tiel ŝi eĉ salutis ĉiumatene la patrinon. Ŝi neniam forgesos kiel la instruisto de la unua klaso enkapigis al sesjaruloj ke ili rajtas kraĉi en la vizaĝon de judoj ĉar ili ne estas homoj.

Poste venis la milito. En 1942 ŝi estis unu el tiuj infanoj, kiuj ĉiuvespere estis veturigataj per aŭtobusoj al la registara palaco, kie troviĝis ankaŭ Führer-oficejo. Tie, oni gardis ilin kontraŭ ajna danĝero kiel valorajn objektojn, nome reproduktilojn de bonrasaj soldatoj. Dume la bomboj falis tage kaj nokte.

Post unu jaro subite ŝi eksciis ke la patrino kun ĉiuj kvin infanoj estos evakuita al la okupita teritorio de Pollando. Temis pri nerefutebla milita ordono. Post longa voĝaĵo trajne kaj ĉevalĉare ili atingis la vilaĝon Ciencisko, tiutempe Deutschrode en la germana. Oni lokis ilin, ĉiun aparte, ĉe diversaj germanaj familioj de kamparanoj jam loĝantaj tie. La patrino protestis sed responde oni aludis koncentrejon, kaj la protesto ĉesis.

Post unu semajno oni loĝigis ilin en unu el du ĉambroj de la pola lernejo. La polaj infanoj lernis ĉiuj kune ĝis la nivelo de kvara klaso, ĉar ili rajtis nur atingi scion sur la plej malalta ŝtupo, por ke ili komprenu ordonojn, povu kalkuli ĝis cent kaj distingu vojsignojn. Ursula malobeis la malpermeson ludi kun la polaj samaĝuloj kaj tiel ŝi lernis iom la polan. Siaflanke, la lernejo por la germanaj infanoj estis ses kilometrojn for, tra arbaro. Dum la vojo audiĝis pafoj kaj estis sentebla stranga odoro de bruligitaj korpoj. Post 60 jaroj kaj kun la akompano de pola esperantisto ŝi vizitis tiun arbaron, trovante spurojn de kugloj en la arboj.

Kun sia juna frato Otto, Ursula marŝis tra tiu arbaro ĉiutage, vintre forirante en malhelo, dudek gradoj sub nulo. Traktitaj kiel fremdaj entruduloj, la aliaj germanoj ne veturigis ilin per ĉevalĉaroj kune kun siaj infanoj ĝis la patrino denove protestis. Ĉi-foje ŝi estis denuncita kaj nur saviĝis iri koncentrejen danke al la patro, normale farmaciisto kaj dummilite fervojisto, kiu aliĝis en 1943 al la NSDAP.

Meze de septembro 1944, la patro alvenis en Ciencisko kaj helpis la familion fuĝi per ĉevalĉaro kaj trajno ĝis Poznano kaj denove malaperis. Ursula memoras ke ili festis kune la 23-an de decembro, ĉar la patro diris, ke eble morgaŭ ili ne plu vivos. Unu tagon subite aperis denove la patro kaj komplote kun kelkaj kolegoj, kiuj ankaŭ havis familiojn, uzis senpermese lokomotivon kun unu vagono kaj tiel atingis Berlinon.

Anstataŭ ilia hejmo troviĝis monto da cindroj. Ili devis trovi novan loĝejon en kelo, kun dekoj da aliaj rifuĝintaj homoj. Dume la patrino enhospitaliĝis por naski la sesan infanon. Falis bomboj kaj brulis domoj, sed Ursula devis responsi prisiaj kvar gefratoj. Mankis manĝaĵo, ne plu estis akvo. Kaj necesis konstrui barikadojn por fronti la Ruĝan Armeon.

Fine la rusaj soldatoj eniris Berlinon kaj la teruraĵoj daŭris. Ursula memoras multajn virinojn sekse perfortitajn, sed mirakle ŝi kaj la patrino saviĝis danke al sia protekta instinto. Pro timo la patrino tute ne eliris el la kelo, nek poste el la loĝejo dum duonjaro. Malgraŭvola estro de la familio, Ursula devis fari longan vojon por trovi akvon, alkutimiĝante al la kadavroj kuŝantaj sustrate. La milito finiĝis en majo 1945 kaj inter la amaso de germanaj militkaptitoj estis ankaŭ la patro kiu tamen sukcesis eskapi de la veturigo al Siberio. Kun dekdu jaroj ŝi komprenis la valoron de la vivo.

La postmilitaj jaroj ankaŭ malfacilis. Ursula malsatis ĝis sia deksepa vivjaro. Krome, la malkovroj pri la militaj aferoj kortuŝe afliktis ŝin. Ŝi decidis, ke ĉiuj homoj devus esti fratoj. Unu tagon ŝi eksciis pri Esperanto kaj nature amikiĝis kun militrifuzantoj. Ekde tiam ŝi iĝis fervora esperantistino, uzante la lingvon kiel ilon por realigi siajn idealojn pri paco, frateco kaj solidareco. En tiaj rondoj ŝi konatiĝis kun Giuseppe, kun kiu ŝi edziniĝis la 8-an de majo 1957, dekdu jarojn post la kapitulaco de Berlino. Hazarde en tiu sama jaro estis fondita Bona Espero.

Interese, en sia rakonto Ursula plurfoje komparas siajn travivaĵojn kun tiuj de konataj alinacianoj. Unu el ili estas ŝia posta amikino Ada Sikorska-Figuiera, polino transportita al Kazaĥio post la milito. Alia estas la aŭtoro de la libro, Roman Dobrzyński, kiu pasigis tiujn jarojn kiel pola infano en Varsovio. Frapas la leganton la empatia sento, kiun Ursula konstante esprimas kiam aperas aliaj suferantaj homoj. Estas ĝuste tiu sento, kiu instigos ŝin dediĉi sian vivon al bezonantaj infanoj.

Javier Alcalde

Roman Dobrzyński, Bona Espero, idealo kaj realo, Marček, 2008.
La libro estis verkita surbaze de intervjuoj faritaj en Bona Espero en la jaroj 2006 kaj 2007.

---

---