Ke inter la judaj viktimoj de naziismo estis ankaŭ familianoj de Zamenhof kaj aliaj adeptoj de Esperanto, estas konate. Sed aliaj malpli famaj homoj estas preskaŭ forgesitaj: pri Julius Glück (1877-1942) ni memoru ĉi-loke.

Julius Glück naskiĝis la 12-an de maro 1877 en Daleké Dušníky en Bohemio. Kiel germanlingva civitano de la Aŭstria-Hungara Imperio li studis la inĝenieran konstrufakon, unue en Prago, poste en Vieno. En 1907 li lernis Esperanton, instruis lin ankaŭ la posta Nobel-premiito Wilhelm Ostwald (1853-1932). En 1910 aperis Esperanta lernolibro por germanlingvanoj, kiun Glück verkis kune kun la hungaro Edmund Sós (1863–1931); de ĝi aperis ĝis 1930 sep eldonoj en entute 35.000 ekzempleroj.

Glück ludis gravan rolon en la planado de la Oka Universala Kongreso, kiu okazis en 1912 en Krakovo. Ĉar multaj opiniis, ke ne konvenas festi la arĝentan jubileon de Esperanto en Varsovio, situanta en la ruse okupita parto de Pollando, kaj ĉar „la rusa registaro malfavoris Esperanton“, Glück kiel sekretario de la Ligo de Germanlingvaj Aŭstriaj Grupoj Esperantistaj invitis, interkonsente kun la esperantistoj de aliaj naciecoj de la monarkio, la kongreson al urbo en la Aŭstria-Hungara Imperio. En 1911 oni decidiĝis por Krakovo – kontraŭ duboj de Zamenhof: ankoraŭ en marto 1911 Zamenhof konfidence malkonsilis okazigi la jubilean kongreson en „la Aŭstra Polujo“, ĉar li timis, „ke tio ekscitus malagrablajn demandojn politikajn. La poloj sendube tro forte akcentos, ke oni festos la jubileon en la patrujo de Esperanto, ĉar laŭ ilia opinio Varsovianoj kaj Krakovanoj restas sampatrujanoj“. (Letero al Hippolyte Sebert, 3-3-1911; presita en Destino de ludovika dinastio, Kioto: Ludovikito, 1991, p. 2459 k.sekv.)

Julius Glück, evidente granda amiko de Pollando, frue komencis mense prepari la esperantistojn al kongreso, en kiu kompreneble tre gravis kiel kutime la interproksimigo de popoloj, kiu tamen krom la komuneco inter la popoloj de Aŭstrio-Hungario aparte forte manifestis la ligitecon kun poloj. Dum la kongreso audiĝis entuziasmaj ekkrioj „Vivu Polujo, Vivu Poloj!“[1]. La kongresraporto malkaŝis, ke „ni vere baniĝis en pola intelekta atmosfero“, ke la kongreso estis „familia festo“ kaj samtempe „la plej nacia el niaj internaciaj kongresoj“ (Lingvo Internacia, 1912, n-ro 224/226, p. 292–293). Ankaŭ Zamenhof fine devis esti kontenta, ĉar en la juda kvartalo Kazimierz homoj salutis lin „kvazaŭ mesion“ (samloke, p. 361). Glück poste kompilis imponan memor-albumon pri la kongreso.

Dum la Unua Mondmilito Glück servis kiel oficiro en la aŭstria armeo. Post la malvenko li translokiĝis al Berlino, kie li laboris kiel komerca direktoro de fabriko. Sian agadon por Esperanto li daŭrigis. Okaze de la kvina datreveno de la forpaso de Zamenhof (1922) li faris por la Esperanto-gruparo de Berlino memorigan paroladon; la teksto estis eldonita broŝurforme. Dum pluraj jaroj li havis gvidan funkcion en la berlina Esperanto-movado. Por ĉ. 40 germanaj gazetoj li verkis varbartikolojn kaj ekde novembro 1924 per paroladoj kaj kursoj aparte zorgis pri la instruado en radio. Kun Andreo Cseh (1895–1979), la  tiutempe jam fama kreinto de populara instrumetodo, komence de 1931 li aranĝis plursemajnajn kursojn por entute 900 homoj en Berlino kaj Potsdam. ĝis 1933 li gvidis entute 208 Esperanto-kursojn.

En novembro 1932 la berlinaj esperantistoj honoris lin pro la arĝenta jubileo de aktivado. Kelkajn monatojn poste la kontraŭjuda politiko de la nazioj devigis lin forlasi Germanion kaj iri al Parizo. Helpe de Cseh, Glück gvidis kursojn en kelkaj francaj urboj. Fine de 1935 laŭ la invito de Julia Isbrücker (1887–1971) li venis al Hago. Li restis en Nederlando kaj aperigis tie en 1937 en la eldonejo Muusses en Purmerend broŝurojn pri la kongresoj en Krakovo kaj Varsovio kaj la studon El la klasika periodo de Esperanto, kiu temas pri la pioniroj Antoni Grabowski (1857–1921) kaj Kazimierz Bein (1872–1959). En majo 1940 Nederlando estis okupita de germanaj trupoj. Por prepari la persekutadon spiono de Gestapo en raporto al sia centro  en Berlino nomis „la aktivan Pan-eŭropanon Julius Glück unu el la tri plej influaj esperantistoj en Nederlando“[2]. Pli frue, ne eskapis la atenton de tiu spiono, ke en septembro 1934 Glück mallongtempe revenis al Berlino kaj renkontis samideanojn. Pro malsano Glück ne povis ĝustatempe organizi sian fuĝon. Li  estis sendita en la internigejon Westerbork, de kie la 4-an de septembro 1942 li estis deportita al Auschwitz. La 7-an de septembro 1942, tuj post sia alveno, li estis gase mortigita. En la memorigejo Jad Vaŝem en Jerusalemo li estas listigita inter la viktimoj el Nederlando.

Julius Glück, kiu dediĉis sin tiel multe al la instruado de Esperanto, estis modela “praktikulo”. Samtempe lin karakterizis forta idealismo. En 1913, post la krakova kongreso, li esprimis sin konvinkita, ke „la kongreso antauxenpuŝis la rasan kaj nacian konkordojn“ kaj ke ĝia sukcesa okazigo montris, „ke la ideo de popola interfratiĝo ne estas utopio“.[3]

Tridek jarojn post la Oka Kongreso la vivo de Julius Glück estis kruele finita en Auschwitz, en loko, kiu situas nur 70 kilometrojn de Krakovo.

Ulrich Lins

[1] Esperanto (Ĝenevo), 1912, n-ro 129, p. 232.

[2] Raporto de Theodor Koch al la Regna ĉefoficejo pri Sekureco, 17-5-1940; Bundesarchiv, R 58/6221b, folio 103. La du aliaj estis Teo Jung (1892–1986) kaj Andreo Cseh. Tiuj tri havis, laŭ la spiono, “la plej vastajn internaciajn rilatojn”.

[3]  Julius Glück, La Jubilea Kongreso de Esperanto 1912, Purmerend, J. Muusses, 1937, p. 28.

Bildo : Aŭstraj soldatoj ĉe la fronto en Galicio, 1916. Julius Glück sidas dekstre.

---

---