Antaŭ la milito Miyamoto Masao (1913-1989) esperis pri revolucio, estis persekutata pro sindikata kaj komunista aktivado. Dum la milito li memvole iĝis militkaptito de Usono. La postmilita vivo estis preskaŭ ekskluzive dediĉita al Esperanta agado, kiu tamen restis influata de la militaj spertoj kaj de fortaj politikaj konvinkoj.

Miyamoto Masao naskiĝis la 8-an de januaro 1913 en Wakayama. Li finis nur elementan lernejon, sed kiel li ofte diris, la malliberejo, en kiu li pasigis du jarojn, estis lia universitato. Tiuloke li ankaŭ eklernis Esperanton fine de 1933.

En 1944 li soldatiĝis, li militservis en Okinawa. La duone aŭtobiografia romano Naskitaj sur la ruino – Okinavo (1976), kiu en 1984 aperis ankaŭ japanlingve, priskribas liajn travivaĵojn. Komence de 1945 Miyamoto komprenis, ke Japanio malvenkos. Tial li lerte aranĝis, ke li iĝu libervola kaptito de la usona armeo. Li spitis la ordonon, ke japana soldato prefere mortigu sin mem anstataŭ kapitulaci al malamiko. La volo vivi sufokis ĉian penson pri honora morto. La unua malamika soldato, kiun li propraokule vidis, estis nigrulo. Sekvis vera kultura ŝoko: Miyamoto renkontas homojn en usona uniformo, kiuj flue parolas la japanan kaj kies haroj estis „bone kombitaj kaj pomaditaj“ (p. 16) – estis japandevenaj usonaj soldatoj. Ĝoja surprizo estis, ke la usonaj cigaredoj multe pli bone gustis ol tiuj, al kiuj li kutimiĝis.

Miyamoto poste rakontis, ke „la japana soldateco estis pli drasta, drakona ol kaptiteco en la usona mano“ (p. 71). En la militkaptitejo li organizis strikon por atingi, ke la kaptitoj baldaŭ povu reveni al siaj familioj. La klopodo ne sukcesis, kaj la usona armeo punis lin. Sed tio ne instigis lin ekaktivi post sia liberiĝo por la Komunista Partio, kvankam tiu nun iĝis legala. Jam de 1950, antaŭ sia formala eksiĝo el la partio, li koncentris sian agadon al Esperanto. Li konstatis, laŭ sia propra formulo, ke „estas malfacile esti bona partiano kaj bona esperantisto“. Li iĝis la ĉefa aktivulo en la regiono Kansai, iniciatante en 1951 la fondon de Kansaja Ligo de Esperanto-Grupoj (KLEG). Antaŭ la milito Esperanto estis por Miyamoto nur politika ilo, nun ĝi promesis al li antaŭenigi kulturan agadon, kiun li nomis pli grava ol la politikan, ĉar la mondo ne pliboniĝos, se ne ŝanĝigos la homoj, kaj homojn ŝanĝos kultura aktivado.

Tiu kultura agado de KLEG kongruis kun la postmilita pacifisma etoso de Japanio. Miyamoto kaj liaj samideanoj varbis japane kaj Esperante por plena malkaŝo de la militaj teruraĵoj kaj por nova sinteno de japanoj al la najbaroj en Azio. Ili zorgis pri traduka aperigo de atestoj pri viktimoj: Aŭskultu la voĉojn de oceano! Postrestigitaj skribaĵoj de militmortintaj studentoj en Japanio (1951) kaj Infanoj de l’ atombombo (1952). Tiu lasta estis inter la unuaj, per kiuj eksterlande oni eksciis detalojn pri la atombomba efiko; en kelkaj landoj aperis nacilingvaj tradukoj surbaze de la Esperanta versio.

Al Usono li neniam pardonis „Hiroŝima kaj Nagasaki“, do la faligon de atombomboj. Tial li dumvive rilatis al ĝi skeptike, se ne negative. Li furioze reagis, kiam UEA dum la 50-a UK en Tokio (1965) konfiskis flagon, per kiu anoj de Mondpaca Esperantista Movado (MEM) volis demonstracii kontraŭ la usonaj trupoj en Vjetnamio. Miyamoto verŝis sian koleron tamen ankaŭ sur Sovetan Union. Li kritikis la „tronaciismon“ de la Stalina reĝimo, kiu en sia patriota fervoro tute silentis pri la germanaj laboristoj subpremataj de Hitler. Malsame kiel multaj japanaj maldekstruloj li neniam simpatiis kun Maŭ Zedong. En 1974 Ĉina Esperanto-Ligo unuafoje invitis delegacion de japanaj esperantistoj, sed rifuzis allasi Miyamoto – ĝuste lin, al kiu ŝuldiĝis, ke Hasegawa Teru povis esti ekde 1951 „re-importita“ al Japanio. En 1985, kelkajn jarojn post la morto de Maŭ kaj la elimino de la kulturrevoluciaj gvidantoj, Miyamoto fine sukcesis vojaĝi al Pekino. Tipa por lia sinteno estis esearo, kiu portas la titolon Sarkasme kaj entuziasme (1979). Oni povus aldoni: … kaj polemike, ĉar li kapablis senindulge disputi. Aliflanke, li povis memironie prikomenti siajn proprajn politikajn zigzagojn.

Miyamoto Masao frue akiris renomon ankaŭ inter nejapanaj esperantistoj. Ili aprezis lian korespondemon, kiu kontrastis kun la ĝenerale ne tre komunikiĝema konduto de japanoj. Li mem krom al Ĉinio neniam iris eksterlanden. Sed eksterlandanoj, kiuj ekatentis lin ĉefe pro lia beletro kaj liaj eseoj, venis al li: Tibor Sekelj, Baldur Ragnarsson, Detlev Blanke, William Auld, Vilmos Benczik, Simo Milojević. Miyamoto havis tre vastan gamon, multe pli ol povus kredigi la titoloj de la poemaro Invit’ al japanesko (1971) aŭ de sia aparte sukcesa novelaro Pri arto kaj morto (1967). Li multe tradukis el la japana literaturo, verkis hajkojn, kompilis grandan vortaron japanan-Esperantan kaj aŭtoris movad-historiojn, inter kiuj elstaras la japanlingva Historio de la kontraŭreĝima Esperanto-movado (1974 kaj 1987). Benczik nomis lin “homo, kiu fariĝis en sufiĉa grado esperantisto, por vidi sian propran kulturon per okuloj de internaciisto“, por kiu tamen „esperantistiĝi ne signifis eŭropiĝi“.

Ulrich Lins

Fonto

Verkoj de Miyamoto Masao, kvar volumoj, Ôsaka, Japana Esperanta Librokooperativo, 1993-94.

Bibliografio

Mine Yositaka (komp.), Vivo kaj verkoj de Miyamoto Masao, Ôsaka, Riveroj, 1999.

Morita Akira, “Miyamoto Masao”, La Gazeto, 4, 1989, 24, p. 9–10.

Ulrich Straus, The Anguish of Surrender: Japanese POW’s of World War II, Seattle, University of Washington Press, 2004, p. 68-69.

„Miyamoto Masao“. En ‚esperanto.net’: http://www.esperanto.net/literaturo/roman/miyamoto.html

 

 

---

---