La Stanbrook-odiseado estas unika rakonto pro diversaj kialoj. Temas pri unu el la lastaj grandaj ŝipoj kiuj navigis de Hispanio en marto 1939, portante 3000 respublikanojn en ekzilon. Inter ili, intelektuloj kaj politikistoj, kiuj havis respondecojn en la demokratia reĝimo antaŭ la diktaturon establis Francisco Franco (1892–1975). Antonio Marco Botella, unu el la rifuĝintoj, klarigas la detalojn de tiu sortoŝanĝa vojaĝo: de la astronomia prezo pagita por la veturado ĝis la 17 taga restado surŝipe alveninte Alĝerien.
La Odisea del Stanbrook (2007), atestas pri la ekzisto de koncentrejoj por la hispanaj rifuĝintoj kaj de laborkompanioj de eksterlandanoj, en la francaj departamentoj kaj protektoratoj de Norda Afriko. Marco Botella, talenta rakontisto, klarigas detale siajn travivaĵojn, ofte rigorajn, malmildajn, kvankam pro miksaĵo de bonŝanco, talento kaj instinkto, pli elteneblajn ol tiuj de la plimulto de liaj samsortanoj.
El la afrika perspektivo oni observas plurajn eventojn en la kadro de la dua mondmilito kaj oni sentas proprakarne ĝiajn efikojn: de la nazia okupacio de la franca metropolo provokanta drastan malpliboniĝon de iliaj vivkondiĉoj, ĝis la elŝipigo de la aliancanoj en la afrika kontinento impliconta reakiron de la libero. En iuj specifaj laborkampoj de Norda Afriko oni grupigis politikajn malliberulojn el Francio, inter kiuj oni trovas kromajn hispanajn eksrifuĝintojn.
La libro de Botella ŝpruciĝas de aventuroj, kaj iuj tenere amaj kaj iuj vere danĝeraj, inkluzive de la fuĝo el la fortifikaĵo de Djelfa de lia kamarado kaj amiko Rosendo Hernández. Krome, la aŭtoro montras sian admiron kaj dankon al la indiĝenaj homoj – araboj kaj ĉefe berberoj; kaj al ties kulturo, temoj al kiuj li dediĉis plurajn verkojn. En tiu ĉi la leganto komprenas la originon de tia intima rilato.
Vertebra fadeno de la historio estas la esperantista dimensio de Marco Botella. Tio permesis al li ekkoni elstaran figuron de la Hispana milito: Julio Mangada Rosenörn (1877-1946), unu el la plej konataj esperantistoj en tiu epoko. Pasaĝero kune kun sia familio en la Stanbrook, kun li la juna idealisto Marco Botella babiladis longe kaj abunde pri diversaj aspektoj de lia vivo kaj verkaro.
Sed la graveco de Esperanto por Marco Botella transiras la kontakton kun Mangada. Ankoraŭ adoleskanto, li instruis Esperanto-kurson al trideko da hispanaj respublikanoj en sia unua koncentrejo, nome Cherchell (regiono de Tipaza, 100 kilometrojn okcidente de Alĝero). Kiam kreiĝis specifa kampo por intelektuloj, lia statuso kiel instruisto de Esperanto permesis al li atingi tiun kampon kun pli bonaj kondiĉoj. Tie li denove instruis la lingvon, ĉi-foje al publiko ĉefe konsistanta de universitataj profesoroj. Poste li sukcesis atingi plurajn laborpostenojn ekstere kaj fine laboris kiel barbiro en la urbo OuedAlleug (regiono Blida, 40 kilometrojn sud-okcidente de Alĝero). Tie li instruis naŭmonatan kurson por islamanaj lernantoj.
En Cherchell lin vizitis la esperantisto Lucien Sauvage, franca oficiro, kiu malfermis al li novajn pordojn kaj novajn rilatojn kun la loka socio.
Fininte la duan mondmiliton Marco Botella formas parton de tiuj kiuj restas konvinkitaj pri baldaŭa interveno de la aliancanoj en Hispanio por liberigi la landon de la faŝismo. Li sentas tiam respondecon por helpi rekonstrui la landon kun demokrata perspektivo. Kaj tial li decidas reveni en Hispanion. La du duaj trionoj de la libro rakontas la travivaĵojn de la aŭtoro dum la unuaj jaroj de la hispana diktaturo, unue en Granada, poste en Sevilo, poste en Guardamar kaj en lia vilaĝo… fine prizono kaj penado en la frankisma postmilito. Kaj denove ankaŭ la esperanta solidareco. Ekzemple, pri lia reveno: “mi estis bonkore akceptita de mia familio kaj miaj esperantistaj amikoj, tiuj fidelaj al la idealoj de paco kaj harmonio inter homoj ene de komunumo de liberecoj kaj demokratio, reprezentantaj, eĉ sen aparteni aŭ havi politikajn agadojn, tute la malon al tio, kio politike tiun momenton estis la teorio kaj praktiko de la reĝimo suferita de la hispana popolo” (p. 97–98). Similan percepton kundividis ankaŭ liaj konatuloj. Tiurilate, lia ĉefo en la laborejo parolis publike pri la granda kulturo de “nia grupeto de esperantistoj, kiel ni estis konataj, kun nekuracebla malsano pri idealismo (…)” (p. 142).
La aŭtoro plurfoje priskribas tian sintenon kiel ligatan al sia kondiĉo de anarkiisto : li pretendas ke anarkiismo estas kvazaŭ nature ligita al esperantisteco kaj esti esperantisto signifas interesiĝi pri kulturo kaj edukado. Dume la ĉiea ĉeesto de reakciuloj en la 1940-aj jaroj en Hispanio malebligis al li ne nur okupiĝi pri politiko, sed simple havi iom alternativan vivon. Pro tio li kaj liaj kamaradoj estis plurfoje persekutataj de la polico, frontis problemojn kun la falangistoj, kaj pluraj el ili fine sukcesis forlasi la landon. Marco Botella konis ankaŭ la hispanan prizonon en Alikanto. La influon de tiu epizodo en lia vivo montras la fakto ke la lasta triono de la libro pritraktas liajn konversaciojn kun sia kunĉelano. Al li Marco Botella rakontis interalie pri sia instruisto Don Liberto, plia esperantisto en lia vivo, liberecano kaj bonkora homo.
Fakte, preskaŭ ĉiu ĉefrolanto en tiu ĉi vivrakonto estas instruistoj. La leganto alvenas al la konkludo ke se ne okazintus la milito en Hispanio, verŝajne la alvoko de la aŭtoro direktus lin ĝuste al la pedagogia profesio. Dua konkludo kiun eblas eltiri estas la ĝisfunda respekto, kiun li esprimas pri ĉiu homo batalanta en sia vivo pro amo kaj pro idealoj (liberecaj, esperantistaj ktp). Jen sento kundividita de tuta generacio de junaj idealistoj, kiuj travivis kelkajn el la plej gravaj okazintaĵoj de la moderna historio de Hispanio.
Xavier Alcalde
Vidu ankaŭ
Fonto
Antonio Marco Botella, La Odisea del Stanbrook – Memorias de un exiliado político, Institución “Fernando el Católico”, CSIC, Diputación de Zaragoza, 2007.
Referencoj
S. Aubrespy-Agullo, “L’arrivée des réfugiés espagnols en Algérie : les camps d’internement (1939-1943”), Exils et migrations ibériques au XXe siècle, 2009, 3, p. 54-80.
K. Kateb, “Les immigrés espagnols dans les camps en Algérie (1939–1941)”, Annales de démographie historique, 113, 2007, 1, p. 155–175.
N. Bouzekri, Derrotados, desterrados e internados Españoles y catalanes en la Argelia colonial ¿La memoria olvidada o el miedo a la memoria? (1936–1962), tesis doctoral presentada en el Departament d’Història Moderna i Contemporània de la Universitat Autònoma de Barcelona, 2011-2012.
A. M. Botella, Laboristaj kronikoj pri la hispana Esperanto-movado, SAT-Broŝurservo, Paris, 1996
J. Oliel, “Les camps de Vichy en Afrique du Nord (1940-1944)”, Revue d’histoire de la Shoah, 198, 2013, 1, p. 227–244.
OpenEdition vous propose de citer ce billet de la manière suivante :
Javier Alcalde (17 septembre 2019). Ekzile en Afriko. Militrakonto. Consulté le 16 septembre 2024 à l’adresse https://doi.org/10.58079/rmaj