Kiel sciate, unu el la oftaj trajtoj de la laborista movado estas ĝia emo al skismado. Kaj tio okazas ankaŭ en Esperantujo. Bona ekzemplo tiurilate estas la Internacio de Proleta Esperantistaro (IPE), kies historio rakontiĝas en Survoje al IPE (Sofia, 1992).
En la libro Adolf Schwarz, unu el la fondintoj de IPE, kompilas historiajn tekstojn el du revuoj: Internaciisto kaj Sur Posteno. Aldone, enestas pluraj eroj el Bulteno de Aŭstria Esperantista Federacio, La Nova Etapo, Popola Fronto, Ruĝa Esperantisto, Sennaciulo kaj Sennacieca Revuo. Kompletigas la volumon kelkaj bildoj kaj redaktoraj notoj de grava bulgara komunista esperantisto, Nikola Aleksiev, kiu instigis al la publikigo de la verko.
IPE kreiĝis en 1932 kun sidejo en Berlino de membroj kiuj malaprobis la kondamnon de Sovetio fare de Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT) sub la gvido de Eugène Lanti. Multaj el ili estis germanoj, kiuj sentis sin ideologie proksimaj al la registaro de Sovetunio, kaj kiuj suferis pro la laŭgrada kresko de la nazia ideologio enlande. La tekstoj kompilitaj de Schwarz (kvankam ne ĉiam prezentitaj kronologie kaj entute karakterizitaj, laŭ Aleksiev [p. 200], de “manko de profesiaj konoj de historiisto”) ebligas aliron al parto de tiu historio ekde la naskiĝo de Esperanto kaj de la unuaj laboristaj esperantistaj asocioj ĝis la internaj debatoj en SAT kaj Sovetrespublikara Esperantista Unio (SEU) kaj la kreo de IPE. Bedaŭrinde la leganto havas antaŭ si nur unu flankon de tiu rakonto. La perspektivo de Lanti kaj de aliaj laboristaj aktivuloj restas nepritraktita en la libro.
Ŝlosila evento en la historio de IPE estis la milito en Hispanio. Konsekvence, en tiu ĉi libro aperas multaj homoj kiuj volontulis en la Internaciaj Brigadoj, kiel la konataj Julio Mangada kaj Ludwig Renn, sed ankaŭ aliaj malpli konataj, kiel la rumano A. Berlo, la sloveno Matija Gržina, la polo Józef Tennenbaum aŭ pluraj aŭstroj kiel Franz Haiderer, Eduard Pfeifer kaj Anton Balagué (tiam hispano, kiu post la milito ekziliĝos al Aŭstrio kaj kunfondos tie Mondpacan Esperanto-Movado, MEM). Laŭ informo aperinta en Internaciisto, komence de Majo 1938 40 diverslandaj ”internaciuloj” (t.e. brigadanoj) estis membroj de IPE.
Dume, en Barcelono la lokaj IPE-anoj eldonis la bultenon Unueco. Laŭ informo aperinta en la organo de IPE, Sur Posteno, ili ricevis centojn da korespondaĵoj, plejparte el Sovetio. Danke al tiu internacia solidareco, la loka grupo kapablis sendi esperantan materialon al trideko da kamaradoj en la fronto; ankaŭ en la kataluna urbo la asocio Amikoj de Sovet-Unio sukcesis aranĝi ekspozicion surbaze de iliaj afiŝoj. En tiu kadro aparte interesas la debatoj kaj raportoj pri la tri kongresoj de IPE, inkluzive de tiu en Parizo en 1937 en kiu partoprenis la hispanoj Francisco Azorín el Córdoba, Guillermo Bosch kaj Luis Hernández (la redaktoroj de Popola Fronto) el Valencio. Fakte, la kvara IPE-kongreso estis planita en 1939 en Barcelono sed ĝi ne okazis pro la milita venko de la ribeluloj.
En la redakcio de Internaciisto multas la petoj ricevitaj el la hispanaj kaj sudfrancaj koncentrejoj por sendado de materialoj. Krome, alvenas el pluraj landoj, interalie Rusio, leteroj petantaj informojn pri esperantistoj malaperintaj en la Hispana milito, interalie Renn, Mangada, kaj Salvador Dasi. Multaj el ili estas en la francaj koncentrejoj, kie aktivas pluraj eksbrigadistoj, sed ankaŭ konataj hispanaj IPE-anoj, kiel José Comino kaj José Borrell. Krome la korespondanto de Internaciisto mencias, ke troviĝas en Gurs ”eminentuloj”, kiel Jaume Grau Casas kaj la respondeculo de Popola Fronto Guillermo Bosch. En tiu koncentrejo, junie de 1939, 46 esperantistoj el la Internaciaj Brigadoj subskribis protestan leteron al la Plenumkomitato de SAT pro la apero de artikoloj en Sennaciulo kaj en Sennacieca Revuo, kritikaj kontraŭ la pozicio de IPE rilate al la hispana milito. Kaj ankaŭ estis en Gurs kie realiĝis elstara projekto, plurfoje menciita en la tekstoj de Survoje al IPE. Temas pri ampleksa kolektiva libro pri la historio de la Internaciaj Brigadoj. Kvankam alvenis al la redakcio de Internaciisto centoj da artikoloj kaj milo da bildoj, ĝi neniam eldoniĝis kaj verŝajne la manuskripto perdiĝis.
La dua mondmilito signifos la finon de IPE – partoj de ĝi memstare dissolviĝis jam en 1939, antaŭ la militeksplodo. En la jaroj 1970-aj Internacia Komunista Esperantista Kolektivo (IKEK) aperigos denove la gazeton Internaciisto kaj la komunistaj esperantistoj trovos plurajn manierojn organiziĝi, kaj en kaj ekster SAT. Indas rimarki, ke granda parto de la periodo de IPE-agado koincidas kun la persekutoj al la ruslandaj esperantistoj fare de Stalin. Pluraj bildoj en la fino de la libro montras tiajn viktimojn en Soveta Unio: Ernest Drezen (1892-1937), Nikolaj Nekrasov (1900-1938), Efim Spiridoviĉ (1891-1958), Roman Nikols’kij (1902-1938), Vladimir Varankin (1902-1938), Vladimir Kuzmyĉ (1904-1943), Eŭgeno Miĥal’skij (1897-1937) kaj József Batta (1900-1938).[1]
En tiuj-ĉi paĝoj oftas la kvereloj inter (mal)samideanoj, tiel ke la leganto plurfoje pripensas la sekvojn de la skismoj en la laborista esperantismo aŭ eĉ en la Esperanto-movado ĝenerale. Tiurilate, la libro finiĝas per postparolo, en kiu Aleksiev memkritike parolas pri sia propra “maldekstra sektismo” (p. 205) kaj aludas, ke jam la apartiĝo de la neŭtrala movado estis erara. La eraroj kulminis per la skismo inter SAT kaj IPE, dum kiu oni foruzis siajn energiojn per disputado kaj reciproka insultado, anstataŭ “kontraŭbatali la komunajn malamikojn de Esperanto” (p. 204).
Javier Alcalde
Vidu ankaŭ
Fonto
Adolf Schwarz, Survoje al Internacio de Proleta Esperantistaro: Faktoj, dokumentoj, rememoroj, Sofio, Pres-Esperanto, 1992.
La ciferecan version de la bulteno Unueco oni povas legi rete ĉe ÖNB.
Bibliografio
Gleb J. Albert, Das Charisma der Weltrevolution: Revolutionärer Internationalismus in der frühen Sowjetgesellschaft 1917–1927, Köln, Weimar, Wien, Böhlau, 2017, p. 465-470.
Ulrich Lins, La danĝera lingvo, Rotterdam, UEA, 2016, p. 172-196.
Arkivaĵoj de IPE estas konservataj ĉe Instituto Fritz Hüser en Dortmund. Ili inkluzivas la postlasaĵojn de Adolf Schwarz, de Franz Schick, eldoninto de la revuo Internaciisto, kaj de aliaj aktivuloj:
[1] La bildoj estas, sen fontindiko, kopiitaj el La danĝera lingvo, unua eldono, p. 472. Ankaŭ aperas inter ili Talivaldo Indra (1894-1942), kvankam li ne estis ruslandano nek havis rilaton kun IPE. Vivodatoj estas indikitaj nur ĉe sovetianoj.
OpenEdition vous propose de citer ce billet de la manière suivante :
Javier Alcalde (22 janvier 2019). Internacio de Proleta Esperantistaro. Militrakonto. Consulté le 16 septembre 2024 à l’adresse https://doi.org/10.58079/rm9s