“La lertuloj en la socio leviĝas al la supraĵo kiel la kremo en la lakto, kaj ĉio kio restas ĉe la fundo apartenas al la malpli valora parto de la homaro […] Tiu ĉi vidpunkto enhavas la ĝermon de la rasismo”

Paul Neergard, Scienco kaj pseŭdoscienco pri heredo kaj raso, 1937, p. 4

Paul Neergard (1907-1987) estis elstara esperantisto kaj esperantologo, ekde kiam dekokjarulo biciklis de Kopenhago al la 17-a Universala Kongreso en Ĝenevo (1925), ĝis kiam okdekjarulo vicprezidis la Akademion de Esperanto – li plenumis tiun rolon dum preskaŭ 25 jaroj. Interalie, li prizorgis la botanikan kaj terkulturan partojn de PIV, ĉefredaktis la revuon Esperantologio (1949-1961) kaj la verkon Sciencaj studoj bazitaj sur originalaj esploroj kaj observoj (1958), kaj kunfondis plurajn sciencajn kaj edukajn instituciojn, kiuj uzis Esperanton kiel laborlingvon. Paralele, li estis konata sciencisto, aŭtoro de dekoj da verkoj, kelkaj el ili tradukitaj en aliajn lingvojn, kiel La vivo da la plantoj (1957). Lia doktoriĝa esploro baziĝis sur 20.000 eksperimentoj en vitraj testtuboj, efektivigitaj inter 1935 kaj 1945.

Sed Neergard ne nur estis natursciencisto, kiu ankaŭ okupiĝis pri interlingvistiko. Li sincere interesiĝis pri socia justeco, egaleco kaj aliaj politikaj temoj. En 1939 li kunorganizis en Kopenhago la 19an SAT-kongreson, nur kelkajn semajnojn antaŭ la komenciĝo de la Dua Mondmilito. Dum la nazia okupado de Danio, li helpis la lokan rezistmovadon diversmaniere, inkluzive de danĝera gastigado. Kaj en 1942 li kunredaktis Tra densa mallumo, kuraĝan libron kiu iumaniere eskapis persekuton de Gestapo. Eldonita de Laborista Esperanto-Klubo de Kopenhago, ĝi enhavis kritikon al la germanaj esperantistoj kunlaborintaj kun la nazia reĝimo, kaj laŭdon al tiuj ĉinoj, kiuj uzis Esperanton por batali kontraŭ la japana imperiismo. El tiu perspektivo kompreneblas pli bone lia eseo eldonita de SAT en 1937.

En Scienco kaj pseŭdoscienco pri heredo kaj raso, Neergard esploras esencan elementon de la faŝismaj reĝimoj, nome ĝian rasisman karakteron, kiun li ligas al pli ampleksaj fenomenoj, kiel kapitalismo kaj imperiismo. Post detala enkonduko per genetika aliro (t.e. la Leĝo de Mendel), la aŭtoro analizas la pseŭdosciencan perspektivon de la rasismaj ideologioj. Li fokusiĝas pri la nazia reĝimo (ekz. la tiel nomata “leĝo por la protekto de la germana sango kaj la germana honoro” de 1935), ĉar en tiu historia momento ĝi respondecas pri la plej evidenta ras-politiko, sed li ankaŭ mencias aliajn okazojn, kiel la Italion de Mussolini. Laŭ Neergard, ras-diskriminacioj intime rilatas al klas-diskriminacioj, tiel ke nur en socialismo povas ekzisti kontraŭrasisma socio. Sekve, la aŭtoro fidas je Sovetio kiel modelo por la estonteco.

Tiu eseo inkludas aron da valoraj pripensoj pri tiaj temoj. Ekemple, la nazian kondamnon de raskruciĝo kontraŭstaras la fakto ke “puraj rasoj ekzistas nur ĉe plantoj” (p. 33). Aliflanke, la aŭtoro pritraktas la seksan subpremadon, “pli grandan en la faŝismaj landoj ol en la burĝaj-demokrataj” (p. 40). Tiurilate, li emfazas la ligon inter ras-politiko kaj seks-politiko en la kadro de nacisocialismo, kie la ideala virino estas konceptita kiel “soldatnaskanta hejmulino, kies volo restas en la poŝo de la viro” (p. 40). Koncerne la pseŭdosciencan principon pri la diferenca intelekta-morala valoro de la diversaj rasoj, la aŭtoro substrekas ĝian uzadon por pravigi la raspersekutojn en la kolonioj, ofte laŭ “humana protektado de la moralo ĉe la indiĝenoj fremdrasaj” (p. 51). Bedaŭrinde, multaj el tiaj pripensoj denove aktualas.

Neergard verkis Scienco kaj pseŭdoscienco pri heredo kaj raso rekte en Esperanto, konvinkita de la potencialo de tiu ĉi lingvo por la scienca progreso kaj por la klerigado de la popolo.

Javier Alcalde

Bibliografio

Marjorie Boulton, “Paul Neergaard, 1907–1987”, Esperantologio / Esperanto Studies 1, 1999: 7–13.

Ulrich Lins, “Danoj eskapis persekuton”, Beletra Almanako, 2015, 22: 65-73.

Christer Kiselman, “Paul Neergaard: sempatologo kaj esperantologo”, Pioniroj de la Internacia Lingvo: Aktoj de la 34-a Esperantologia Konferenco en la 96-a Universala Kongreso de Esperanto, Kopenhago 2011, 2012: 19-33.

Paul Neergard, Scienco kaj pseŭdoscienco pri heredo kaj raso, Parizo: Sennacieca Asocio Tutmonda, 1937.

Poul Thorsen, Paul Neergard k.a., Tra densa mallumo. Esperanto-eseoj pri movado kaj lingvo, Kopenhago: Laborista Esperanto-Klubo, 1942.

Bildo

« Asiatiska folk », el Nordisk familjebok, Stockholm, 1904.

---

---